Περιβαλλοντικές συγκρούσεις γύρω από την εκμετάλλευση των πολύτιμων μετάλλων στη χερσόνησο της Χαλκιδικής (Βόρεια Ελλάδα) ~ Παλαιοχώρι Χαλκιδικής

Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2022

Περιβαλλοντικές συγκρούσεις γύρω από την εκμετάλλευση των πολύτιμων μετάλλων στη χερσόνησο της Χαλκιδικής (Βόρεια Ελλάδα)

4:22:00 μ.μ.

STOχASTIS

https://journals.openedition.org/balkanologie/docannexe/image/3459/img-1.jpg

Οι περιβαλλοντικές συγκρούσεις που προέκυψαν κατά την εκμετάλλευση των πολύτιμων μετάλλων στη χερσόνησο της Χαλκιδικής (Βόρεια Ελλάδα)
Ελένη Κάρκα

Περιλήψεις

Το άρθρο στοχεύει να διερευνήσει τα περιβαλλοντικά ζητήματα που έχουν προκύψει κατά τις προσπάθειες εκμετάλλευσης των πολύτιμων μετάλλων που περιέχονται στα θειούχα μεταλλεύματα μολύβδου, ψευδαργύρου, σιδήρου και χαλκού που εξορύσσονται στη χερσόνησο της Χαλκιδικής (Βόρεια Ελλάδα). Οι προσπάθειες για τη δημιουργία μιας μεταλλουργίας καθαρών μετάλλων διήρκεσαν σαράντα χρόνια, αλλά προκάλεσαν πολύ ισχυρές τοπικές αντιδράσεις που απέτρεψαν το έργο. Αυτό το άρθρο στοχεύει να αποκρυπτογραφήσει τις στρατηγικές και τα επιχειρήματα των ενδιαφερομένων ομάδων παραγόντων: αντιπάλους, επενδυτές, κυβερνήσεις, διοίκηση, Συμβούλιο της Επικρατείας και να εντοπίσει τους παράγοντες που καθορίζουν αυτές τις στρατηγικές με την πάροδο του χρόνου.
...
συμπέρασμα
54 Οι συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα στη Βορειοανατολική Χαλκιδική εδώ και σαράντα χρόνια μεταξύ της εξορυκτικής βιομηχανίας και ομάδων κοινωνικών παραγόντων θεωρούνται γενικά ως συνδεδεμένες με ένα περιβαλλοντικό ζήτημα και με τη βούληση των τοπικών κοινωνιών να καθορίσουν το μέλλον τους. Αυτό το επιθυμητό μέλλον φαίνεται να αποσυνδέεται από την εξορυκτική δραστηριότητα και να συνδέεται με μια τουριστική ανάπτυξη πανομοιότυπη ή παρόμοια με αυτή της υπόλοιπης Χαλκιδικής. Η ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος θεωρείται όχι μόνο ως αυτοσκοπός και προϋπόθεση της ποιότητας ζωής, αλλά και ως αναγκαιότητα για την ανάπτυξη του τουρισμού, η επιδίωξη του οποίου αποτελεί επιχείρημα που επαναλαμβάνεται συνεχώς στα έγγραφα που συντάσσουν τα ενδιαφερόμενα μέρη και στις ομιλίες. Αυτό είναι επιχείρημα αποδεκτό από το κοινό αλλά και από το Συμβούλιο της Επικρατείας που ενέκρινε72 η έννομη προσφυγή ατόμων λόγω της ιδιότητάς τους ως κατοίκων, ιδιοκτητών γης και υπαλλήλων γεωργικών και τουριστικών επιχειρήσεων στην περιοχή που επηρεάζεται από το έργο. Το είδος του τουρισμού που επιδιώκουν οι κάτοικοι είναι προφανώς μικρό (μικρά ξενοδοχεία, επιπλωμένα ενοικιαζόμενα, δεύτερες κατοικίες κ.λπ. που δημιουργούν και διαχειρίζονται αυτοί). Η ανάπτυξη του τουρισμού επιτρέπει επίσης την αύξηση των τιμών της γης, γεγονός που εξηγεί τη θέση ορισμένων τοπικών παραγόντων. Αλλά αν αυτό το επιχείρημα ήταν έγκυρο στην αρχή της περιόδου που μελετήθηκε 73, επί του παρόντος, οι περιοχές εκμετάλλευσης των τριών κοιτασμάτων βρίσκονται πολύ μακριά από την ακτή και, μάλιστα, η αξία των παράκτιων εκτάσεων δεν επηρεάζεται άμεσα. Η επίδραση της εξορυκτικής βιομηχανίας στις τουριστικές προοπτικές της περιοχής μπορεί ωστόσο να γίνει αισθητή με δύο τρόπους: από την επιρροή της στην τουριστική εικόνα της περιοχής και από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος της ενδοχώρας και της υδραυλικής λεκάνης.

55 Το ερώτημα που προκύπτει μετά τη μελέτη των επιχειρημάτων των διαφόρων ενδιαφερομένων είναι εάν οι κάτοικοι θα μπορούσαν να αποδεχτούν αυτή τη μεταλλευτική βιομηχανία υπό ορισμένες συνθήκες ελέγχου όχλησης. Πρέπει να σημειωθεί ότι, στην περίπτωση που μελετάται, όπως και γενικά σε έργα μεγάλης κλίμακας, η προστασία του περιβάλλοντος μεταφράζεται σε προσπάθεια περιορισμού των αρνητικών συνεπειών του έργου, οι οποίες θεωρούνται αναπόφευκτες 74. Η επιχειρηματολογία που έχει ήδη παρουσιαστεί ορίζει μια αρνητική απάντηση. στη Βορειοανατολική Χαλκιδική, η πρόκληση φαίνεται να είναι να διαλέξουμε ανάμεσα σε δύο εναλλακτικές λύσεις: είτε της μεταλλευτικής βιομηχανίας είτε του τουρισμού και των θέρετρων. Η απόφαση για το είδος της ανάπτυξης της περιοχής συνεπάγεται εξισορρόπηση των ακόλουθων στοιχείων: αφενός, των πόρων μεγάλου ενδιαφέροντος σε εθνικό ή ακόμη και διεθνές επίπεδο, η αύξηση της απασχόλησης και η εξάλειψη των πηγών ρύπανσης που δημιουργήθηκαν από προηγούμενες εξορυκτικές δραστηριότητες. Σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής στις γειτονικές περιοχές και, εν τέλει, η επιβίωση μιας παραδοσιακής δραστηριότητας που κινδυνεύει με εξαφάνιση· και, από την άλλη, οι επιδιώξεις των τοπικών πληθυσμών, οι οποίοι χωρίζονται σε δύο ομάδες με εντελώς διαφορετικά συμφέροντα,

56 Η έκβαση της σύγκρουσης φαίνεται να εξαρτάται από την εξέλιξη της ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ των υποστηρικτών του μεταλλουργικού εγχειρήματος και των αντιπάλων του. Αυτή η σχέση ποικίλλει με την πάροδο του χρόνου αλλά, κυρίως, ανάλογα με την κλίμακα στην οποία εξετάζεται η κατάσταση σύγκρουσης. Το τοπικό επίπεδο φαίνεται να έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από το αναμενόμενο. Σε αυτό το επίπεδο μπορούν να εντοπιστούν καταστάσεις σύγκρουσης, να γίνουν αντιληπτές οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των δύο δραστηριοτήτων (βιομηχανική/τουριστική) και να βρεθούν περισσότερο ή λιγότερο αποτελεσματικές λύσεις. Ωστόσο, λόγω της ίδιας της φύσης των δραστηριοτήτων που μελετήθηκαν, οι τοπικές δομές εξαρτώνται από αποφάσεις που λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο και, ακόμη περισσότερο, σε υπερεθνικό επίπεδο. Στην περίπτωση του τουρισμού και, ακόμη περισσότερο, της μεταλλευτικής βιομηχανίας, το διεθνές επίπεδο παρεμβαίνει στο τοπικό επίπεδο. Είναι εμφανής η έλλειψη αποφασιστικής παρέμβασης σε ενδιάμεσο –δηλαδή εθνικό– επίπεδο. Η αδυναμία των οικονομικών και εδαφικών πολιτικών να αντιμετωπίσουν προβλήματα όπως αυτό της Χαλκιδικής υπογραμμίζεται συνεχώς σε επιστημονικές δημοσιεύσεις και, ακόμη χειρότερα, σημειώνεται σε επίσημους σχεδιασμούς.75 . Στην πραγματικότητα, πρόκειται για φαινόμενα που είναι αποτέλεσμα του ανταγωνισμού μεταξύ δύο ασυμβίβαστων δραστηριοτήτων και, εν τέλει, της απουσίας ενός σαφώς καθορισμένου προσανατολισμού της οικονομίας και ενός αναπτυξιακού μοντέλου για την περιοχή.

57 Στη συνέχεια αναρωτιόμαστε για τα αποτελέσματα της σύγκρουσης ενώ το έργο προχωρά χωρίς να έχει ολοκληρωθεί, κάτι που έχει επιπτώσεις για όλους τους ενδιαφερόμενους. Οι σοβαρότερες αρνητικές επιπτώσεις σχετίζονται με τα δεινά που υφίστανται σε προσωπική και συλλογική βάση οι τοπικές κοινωνίες που στερούνται τις συνθήκες ειρήνης και ασφάλειας που είναι απαραίτητες για τη ζωή τους και τον σχεδιασμό του μέλλοντός τους. Το κράτος πάσχει από σημαντική έλλειψη εσόδων λόγω της μη ολοκλήρωσης της μεταλλουργίας των πολύτιμων μετάλλων και οι κυβερνήσεις επωμίζονται το πολιτικό κόστος που συνδέεται με τις συγκρούσεις και τον κίνδυνο διακοπής της δραστηριότητας. Η εταιρεία εν τω μεταξύ αποτυγχάνει να ολοκληρώσει το έργο της, αν το θέλει πραγματικά.

58 Αυτό που μπορεί να ειπωθεί μετά την προηγούμενη ανασκόπηση είναι ότι η πραγματική επιδίωξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης, με την έννοια της πολύπλευρης προσπάθειας για την επίτευξη των καλύτερων δυνατών αποτελεσμάτων, δεν πραγματοποιείται. Η εξαιρετικά άνιση πορεία προς την πραγματοποίηση της επένδυσης απέχει πολύ από την ιδέα ενός «γόνιμου διαλόγου» μεταξύ των ενδιαφερομένων. Άλλωστε είναι προφανές ότι όλοι εργάζονται αυστηρά για το ίδιο συμφέρον. Αντικειμενικά, δεν υπάρχει πραγματική αναζήτηση για βιώσιμη ανάπτυξη και από καμία πλευρά. Οι διαφορετικές πτυχές των επενδύσεων (περιβάλλον, οικονομία, απασχόληση, κ.λπ.) χρησιμοποιούνται ως επιχειρήματα από τα διάφορα μέρη για να υποστηρίξουν τις φιλοδοξίες τους και καμία από αυτές τις πτυχές δεν είναι πιο ειλικρινής από τις άλλες όσον αφορά αυτές τις φιλοδοξίες.

Στην 1492/2013 απόφασή της.
Σύμφωνα με πληροφορίες που παρείχε η εταιρεία το 1988 κατά τη διάρκεια της επιτόπιας εργασίας, το 197 (...)
k arka ηélène, μεγάλα έργα και χωρικές παρεμβάσεις στο πλαίσιο των επιδιώξεων της βιώσιμης ανάπτυξης (...)
Ένα παράδειγμα που δείχνει αυτή την απροθυμία των πολιτικών να λύσουν το πρόβλημα είναι το ολοκαίνουργιο (...)