Τετάρτη 18 Μαΐου 2016

σφραγιδα & υπογραφες της δημογεροντιας του 1872



Φάκελος #225  [Ιούνιος - Αύγουστος 1872]
Γιοκλαμά χωρίων Χαλκιδικής α1 (Παλιοχώρι, Νεοχώρι, Γομάτιο, Καζαντζή).
                                                              Λήψη #060

Η Τσιγαριδογιορτή

Η Τσιγαριδογιορτή είναι το παραδοσιακό γλέντι στην πλατεία του χωριού.

Γιαννακούδης Αστέριος, Σύσιλας Αστέριος

Συνήθως σερβιρίζονται η ομώνυμη τοπική νοστιμιά (τσιγαρίδια) , ψητές «μήρες»(χοιρινά παϊδακία και μπριζόλες στην ντοπιολαλιά) και χωριάτικα λουκάνικα συνοδευόμενα από τοπικό άφθονο κόκκινο κρασί, ρετσίνα και τσίπουρο.

Πιθανότατα το έθιμο της σφαγής του οικόσιτου χοίρου ανάγεται στους ρωμαϊκούς χρόνους, τότε που οι γεωργοί θυσίαζαν, κατά τα Σατουρνάλια (17-25 Δεκεμβρίου), προς τιμή του Κρόνου και της Δήμητρας, χοίρο για την ευφορία της γης.
Οι Παλαιοχωρινοί Χαλκιδικιώτες πάντως, έσφαζαν το γουρούνι μετά την νηστεία των Χριστουγέννων (την ημέρα του Αγίου Στεφάνου, 27/12 ), διότι και το κρύο επέτρεπε τη διατήρηση του χοιρινού κρέατος για πολύ καιρό και οι «αλείξουρις» (λόγω και τις νηστείας) αυτές ημέρες χρειάζονταν πολύ και καλό φαγητό «φαγούσ’μου ήταν κι δ’λειές δεν είχαν».
Η σφαγή του γουρουνιού, από παρέα φίλων και γειτόνων, ήταν όντως τελετουργική: λίγο πριν τη σφαγή, το έβγαζαν από το «κουμάσι» για να περπατήσει, «να σκνίσ’» ελεύθερα και να «χαρεί», προτού θανατωθεί.
Ευθύς μετά το σφάξιμο, η νοικοκυρά το θύμιαζε μ’ ένα κεραμίδι «για να φύγουν τα μαϊκά» τα κάρβουνα από το αυτοσχέδιο θυμιατό τα έριχνε μετά στο λαιμό του χοίρου «για την ψυχή του ζώου αλλού, «έβαζαν στο στόμα του γουρουνιού κώνο («κουκ’νάρα») καλαμποκιού, για να μένει ανοιχτό (ίσως για να βγει πιο εύκολα η ψυχή του!)" και άλλοι πάλι τα κάρβουνα με το θυμίαμα τα έριχναν στα αυτιά του γουρουνιού, για να φύγουν οι Καλικάντζαροι άλλοι, τέλος, θυμίαμα και κρεμμύδι έβαζαν στο στόμα του, για να έχει γλυκό και νόστιμο κρέας.
Η θυσία του ζώου γίνεται, σίγουρα, με προφύλαξη, αγνείες, καθαρμούς και εξιλαστικές πράξεις, που συναντούμε σε πανάρχαιες τοτεμικές τελετουργίες, όπως λ.χ. στα Βουφόνια των αρχαίων, έτσι ώστε οι θύτες να γλιτώνουν από το κρίμα. Ακολουθούσε το θυσιαστικό συμπόσιο: τη μέρα αυτή έτρωγαν το μαύρο συκώτι, μαγειρεμένο με κρεμμύδια και κόκκινο πιπέρι και ετοίμαζα τα ‘Τσιγαρίδια’.
Τα μικρά αρσενικά παιδιά έπαιζαν ‘μπάλα’ (ποδόσφαιρο) με την ‘φούσκα’ (ουροδόχο κύστη ) του ζώου . Το άσπρο γεμιστό στα έντερα με ρύζι ‘ μπουμπάρ ι’ το έτρωγαν την Πρωτοχρονιά. Τις επόμενες μέρες οι νοικοκυρές συνέχιζαν την επεξεργασία του πολύτιμου γι αυτές κρέατος του γουρουνιού και τίποτα δεν πήγαινε χαμένο .
Έβγαζαν τη λίγδα (λίπος), έφτιαχναν τις «τσιγαρίδες» ή «πιτσουρούδις» (τσιγαρισμένα κομμάτια κρέατος και λίπους μαζί), γέμιζαν τα λουκάνικα, καθάριζαν τις «ουματιές» ή «ματιές», αλάτιζαν τον παστό και έφτιαχναν από τηγανισμένα κομμάτια κρέατος, λίπους και λουκάνικων τον «πασπαλά» (καβουρμά), που τον φύλασσαν σε πήλινα δοχεία, τις «βουτνάρες», για το θέρο. Από το δέρμα έφτιαχνα τα ‘τσαρβούλια’ (παπούτσια).

********************************************************************

Κωδικός Τεκμηρίου: 0000067498
Τίτλος: Δελτίο Ειδήσεων ΕΤ3 - Πέμπτη, 7 Ιανουαρίου 2010, 22:00:00
Χρονολογία παραγωγής / Πρώτης Εκπομπής 07/01/2010
            ✅ Θέμα: 19, 00:52:10:09 ΤΣΙΓΑΡΙΔΟΓΙΟΡΤΗ.

********************************************************************
Επίσης :




Έθιμα του γάμου


        
Στο Παλαιοχώρι Χαλκιδικής, τα προξενιά αποτελούσαν αναπόφευκτη διαδικασία, ειδικότερα στις οικογένειες που ασχολούνταν με την κτηνοτροφία και που οι νέοι δεν είχαν τη δυνατότητα της Κυριακάτικης βόλτας.
        Η οικογένεια του γαμπρού, αφού επέλεγε την υποψήφια νύφη, έστελνε στην οικογένειά της, «προυξινητί» ή «προυξινήτσις» προσφέροντας τους χρήματα ή πουκάμισο και παντόφλες αντίστοιχα.
        Ο προξενητής, έφερνε τα μαντάτα στους γονείς της νύφης και εάν αυτοί συμφωνούσαν καθόριζαν την ημέρα των αρραβώνων, οι οποίοι γίνονταν στο σπίτι της νύφης. Την ημέρα του αρραβώνα, που συνήθως ήταν Σάββατο, συζητούσαν και για την προίκα και έτσι δεν ήταν σπάνιο να ακυρωθεί κάποιος αρραβώνας μετά από ασυμφωνία. Μετά την συμφωνία της προίκας, άλλαζαν δαχτυλίδια και όριζαν την ημέρα του γάμου που πάντα ήταν Κυριακή.
        Την εβδομάδα πριν τον γάμο, ο γαμπρός δεν μπορούσε να δει την νύφη. Τη Δευτέρα η νύφη έπλενε την προίκα της και έως την Τετάρτη την είχε ετοιμάσει. Την Πέμπτη έπιαναν το προζύμι για να ζυμώσουν την Παρασκευή τα λεγόμενα «κλίκια».
        Μια μέρα πριν τον γάμο, στην αυλή του πατρικού της νύφης έδεναν σχοινιά και άπλωναν τα προικιά της. Το βράδυ, ο γραμματέας της Κοινότητας έφτιαχνε το προικοσύμφωνο καταγράφοντας το σύνολο της προίκας.
        Το πρωί της Κυριακής, της ημέρας του γάμου, τέσσερα αγόρια, δυο από το σόι του γαμπρού και δυο από της νύφης, κάνουν τα καλέσματα σε συγγενείς, φίλους και συγχωριανούς.
        Μετά το ξύρισμα του γαμπρού και το στόλισμα της νύφης, ο γαμπρός μαζί με άλογα περνάει από το σπίτι και παίρνει τον κουμπάρο και μαζί με τα όργανα πηγαίνουν να πάρουν τη νύφη, αλλά και την προίκα της, που στο δρόμο για την εκκλησία, η πομπή χώριζε με την προίκα να κατευθύνεται στο σπίτι των νεόνυμφων.
        Μετά τον γάμο, το ζευγάρι πήγαινε στο σπίτι του γαμπρού όπου την νύφη υποδεχόταν η πεθερά προσφέροντάς της μέλι και βάζοντας της να πατήσει σίδερο.
        Έπειτα ακολουθούσε μεγάλο γλέντι στην πλατεία του χωριού.

Δημοσιεύθηκε: 15/11/2011  15:31
Συντάκτης: Ναταλία Κακάτση

http://www.gamos-guide.gr/paradosiakoi_gamoi/palaioxori_xalkidikis.php


 Οι αδελφές Θεοστώρω Παναϊρλή, Ευδοκία Μακαβού και η Ευδοκία Ράϊκου-Αντωνίου.
από Fb Ιωάννα Λαχανά, Δικηγορικό Γραφείο Ιωάννας Π. Λαχανά και Συνεργατών

Στο τέλος του γάμου όλοι, εκτός από τη νύφη, τραγουδάνε και χορεύουν αργά και κυκλικά. Σε κάποια σημεία του τραγουδιού κραυγάζουν επιφωνήματα (όπως «ουίντε!», «εεε!», κ.α). Στην αγκαλιά του ο πρώτος έχει το «κλίκι», ένα είδος στρογγυλού τσουρεκιού. Στο τέλος του τραγουδιού οι συμμετέχοντες στο χορό κομματιάζουν το «κλίκι» και πετάνε τα κομμάτια στον αέρα, για να πάρουν όλοι από ένα μικρό κομματάκι, και τραγουδάνε:
Μεσ΄ της νύφης τα λουλούδια τρία πουλάκια κελαηδούσαν
το ΄να λέει τ΄άλλο κλαίει τ΄άλλο κελαηδεί και λέει:
Να ΄χα μάνα της καρδιάς μου
και πατέρα της ψυχής μου
κι αδελφό της αγκαλιάς μου.
Τώρα του γαμπρού η μάνα περ΄ φανεύετε και λέει:
΄γω 'χω γιο και άλλη δεν έχει,
΄γω ΄χω δένδρο στην αυλή μου κυπαρίσσι στη γωνιά μου.
Κάθεται κι η μοίρα επάνω και μοιράζει και ταιριάζει και βαριά αναστενάζει.
Βρέ πανάθεμά σε μοίρα όπου δεν μοιράζεις ίσια
στα καλά τα παλικάρια δίνεις άσχημα κοριτσιούδια και
στα όμορφα τα κοριτσιούδια δίνει άσχημα παιδούδια.




Προσωπογραφία Αγωνιστών του 1821

051 Νικόλαος Εμμ. Παπαοικονόμου

051 Νικόλαος Εμμ. Παπαοικονόμου
Προσωπογραφία Αγωνιστών του 1821
Από τη Χαλκιδική και τη Θεσσαλονίκη

Η Ήως και το άρμα του ήλιου


φωτο: Περικλής Παπαθανασίου
ΗΗ ΜΗσ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΜΑ ΤΟ ΗΛΙΟΥ *
υφαντό Παλαιοχωρίου Χαλκιδικής ... https://www.palaiochori.gr/2018/06/blog-post_20.html
ένα ελάχιστο δείγμα 
από τα χειροτεχνήματα της προίκας (έτος κατασκευής 1935) 
Μαρία Αποστόλου Βέλλιου συζύγου Κωνσταντίνου Γεωργίου Μαρκογιάννη

Φτιαγμένο σε στενό χτένι με φυτικά χρώματα και φυσικές κλωστές από μαλί προβάτων.
Διαστάσεις ~ Υ: 2,50m * Π: 3,00m 
* Παραφθορά του "Η Ήως και το άρμα του ήλιου" και είναι εμφανής ο αντικατοπτρισμός της δημιουργού στην προσπάθεια της να αποτυπώσει στον αργαλειό μια φωτογραφία ή καρτ ποστάλ που είχε ως σχέδιο-ιδέα του υφαντού. 


Πιθανή προέλευση σχεδίου από: 

ΟΙ LOCH

Η Αυστραλέζα συγγραφέας και δημοσιογράφος Joice NanKivell ταξίδεψε στην Ευρώπη για να καλύψει τα γεγονότα του Α’ Παγκοσμίου πολέμου. Το 1919 παντρεύτηκε τον Σκωτσέζο δημοσιογράφο και συγγραφέα Sydney Loch και μαζί συνέχισαν να ταξιδεύουν και να διαμένουν σε διάφορες χώρες του κόσμου θέλοντας να προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια (ανήκαν στη θρησκευτική ομάδα των Κουάκερων, ή Χριστιανών Φίλων). Σ’ ένα από τα ταξίδια τους πήγαν στη Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια έφτασαν ως την Ουρανούπολη. Το 1928 αποφάσισαν να εγκατασταθούν, αρχικά στο νησάκι της Αμμουλιανής και ύστερα στον πύργο του Προσφορίου, ο οποίος τους γοήτευσε.

Οι γεροντότεροι κάτοικοι της περιοχής τους θυμούνται ακόμη και λένε ιστορίες για τη «Μαντάμ» και για τον Sydney που βοήθησαν στις δύσκολες εποχές μετά από το σεισμό του 1932. Για το πώς έτρεχαν όλες τις ώρες της ημέρας να μοιράσουν φάρμακα στους πρόσφυγες και τις νύχτες έπαιρναν τα φαναράκια τους και επισκέπτονταν τα σπίτια των ανθρώπων που είχαν ανάγκη. Η μεγάλη τους συμβολή ήταν στο θέμα των υφαντών, καθώς ο Loch έκανε σχέδια με βάση μοτίβα από τοιχογραφίες του Αγίου Ορους και περσικά χαλιά και η Joice έδειξε στις γυναίκες των Μικρασιατών προσφύγων, που ήταν ήδη έμπειρες στην ύφανση, πώς να βάφουν το μαλλί με φυσικά χρώματα. Και οι δυο πέθαναν στην Ουρανούπολη, ο Sydney το 1954 και η Joice το 1982, στα 95 της χρόνια.

Αθλητικός Όμιλος Παλαιοχωρίου




Αθλητικός Όμιλος Παλαιοχωρίου 
Πρωταθλητής Εφηβικού Χαλκιδικής 
Αγων. Περίοδος 2010 -2011


Αρχές 19ου, επανάσταση 1821 και 1854 έως 1900


Αρχές 19ου αιω. μ.Χ.

✅ Tο Παλαιοχώρι αναφέρεται σε έγγραφα της μονής Βατοπεδίου του 1795 μ.Χ., στα οποία φαίνεται ότι Παλαιοχωρινοί δανείζουν χρήματα στη μονή, δείγμα της ευμάρειάς τους.

4 Νοεμβρίου 1806 διέρχεται από την περιοχή μας ο Άγγλος περιηγητής William Martin Leake όπου μας περιγράφει για το Καστέλλι Παλαιοχωρίου στην θέση Νέπωσι :"Λέγεται ότι υπάρχουν κάποια ερείπια αρχαίας πόλης, στους πρόποδες της κορυφής (Χολομώντα), όχι πολύ νότια της Ελερίγκοβα, σε ένα ρέμα που ρέει στον κόλπο της Κασσάνδρας."

✅ Η έλλειψη επίσημων στοιχείων που αφορούν στα δημογραφικά στοιχεία της Χαλκιδικής κατά τη διάρκεια της οθωμανικής περιόδου αναγκάζει τους ερευνητές να καταφεύγουν σε έμμεσες πηγές που διαφωτίζουν ως ένα βαθμό το συγκεκριμένο πρόβλημα. Μία από αυτές τις πηγές είναι και οι κώδικες του ιεροδικείου Θεσσαλονίκης, εκεί καταγράφονται οι φόροι που πλήρωναν τα χωριά σύμφωνα με τον αριθμό των ζευγαριών βοδιών για άροση που υπήρχαν σε κάθε οικισμό. Από τον αριθμό των ζευγαριών ζώων σχηματίζουμε μια σχετική εικόνα για την πληθυσμιακή δύναμη των χωριών της Χαλκιδικής . Από έναν κώδικα του 1808 το Παλαιοχώρι έχει 77 ζευγάρια ζώα από όπου συμπεραίνουμε ότι είναι ένα από τα μεγάλα χωριά της Χαλκιδικής (6ο στην απόλυτη αριθμητική κατάταξη).

Επανάσταση 1821 και εκείνης της περιόδου ιστορικές αναφορές


✅Στην επανάσταση του 1821  ο Εμμανουήλ Παπάς  και  ο Καπετάν Στάμος Χάψας προερχομένη από το Άγιο Όρος από την Μονή Εσφιγμένου όπου είχαν κηρύξει την έναρξη  της επαναστάσεως στη Χαλκιδική , στο Παλαιοχώρι και στα βουνά του Χολομώντα διαχωρίστηκαν σε δύο στρατιωτικά τμήματα (Ιούνιος). Το ένα κατευθύνθηκε με αρχηγό τον ίδιο και με το σύνολο των Μαδεμοχωριτών μέσω Βαρβάρας - Ρεντίνας προς την Νέα Απολλωνία (Εγρί Μπουτζακ) και το άλλο με αρχηγό τον καπετάν Χαψα και τους κατοίκους από Σιθωνία και Κασσάνδρα μέσω Ραβνά (Πετροκέρασα) προς τα Βασιλικά.

Το Λάβαρο των Μακεδονικών δυνάμεων της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 που υψώθηκε στη μάχη της Ρεντίνας, στις 17 Ιουνίου 1821, στη Μακεδονία υπό την αρχηγία του Αρχιστράτηγου Εμμανουήλ Παπά φυλάσσεται στην Ι. Μ. Εσφιγμένου στο Άγιον Όρος, https://www.esphigmenou.gr/p/emmanouel-papas.html


Το έργο του Παπά ήταν πολύ δύσκολο, καθώς βρισκόταν κοντά στην πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και περιστοιχισμένος από ισχυρές τουρκικές φρουρές. Παρόλα αυτά, με ορμητήριο τη Μονή Εσφιγμένου ξεκίνησε τις επαναστατικές ενέργειες, που σύντομα καρποφόρησαν. Από τους 3.900 αγωνιστές, οι 1.000 ήταν Αθωνίτες μοναχοί (καθώς φυσικά δεν μπορούσαν όλοι οι μοναχοί να πολεμήσουν, λόγω ηλικίας κλπ.), οι οποίοι είχαν επικεφαλής τον Θεόφιλο Βατοπεδινό, τον Γρηγόριο Κουτλουμουσιανό, τον Λαυριώτη Ναθαναήλ, τον Εσφιγμενίτη Ευθύμιο, τον Ξενοφωντικό Γεδεών και τον Χιλανδαρινό Ησαΐα (τα «επίθετα» των μοναχών, προέρχονται από τη μονή όπου διαβίωνε ο καθένας). Οι δυνάμεις αυτές χωρίστηκαν σε δύο σώματα.
Το ένα, που το αποτελούσαν μοναχοί και επαναστάτες από τα γύρω χωριά, βρισκόταν υπό τις διαταγές του Εμμανουήλ Παπά και το άλλο, υπό τις διαταγές του οπλαρχηγού Χάψα, από τα Παζαράκια της Κασσάνδρας, με τον οποίο συνεργάζονταν ο καπετάν Δουμπιώτης, ο Βασιλικός και ο Άγγελος.
Ο Παπάς, ξεκίνησε τη δράση του από την Ιερισσό, την οποία και κατέλαβε την 1η Ιουνίου. Στη συνέχεια, κατευθύνθηκε στα Μαντεμοχώρια (χωριά προς την ακτή των κόλπων Ιερισσού και Στρυμονικού, περίφημα από την αρχαιότητα για τα μεταλλεία τους). Όλοι μαζί κατευθύνθηκαν στον Κάμπο της Παζαρούδας και της Νέας Απολλωνίας (τότε Εγρή Μπουτζάκ). Οι Έλληνες, νίκησαν τον Αγκούς αγά κοντά στην Αγία Παρασκευή και κατέλαβαν τη Γαλάτιστα και τα Βασιλικά. Με τη βοήθεια του Χάψα, άλλων οπλαρχηγών και των κατοίκων των Βασιλικών, καταδίωξαν τον Αγκούς αγά και τον Τσιρίμπαση Χασάν αγά ως το Σέδες (στη περιοχή της σημερινής Θέρμης).
Οι Τούρκοι άρχισαν ν’ ανησυχούν έντονα. Ο βαλής της Θεσσαλονίκης Γιουσούφ μπέης, ζήτησε βοήθεια. Η σημαντικότερη, ήρθε από τον Χατζή Μεχμέτ Μπαϊράμ πασά, ο οποίος από την Καλλίπολη και την Ανατολική Θράκη, έφτασε στα στενά της, γνωστής και σήμερα Ρεντίνας, τα οποία ως τη Νέα Απολλωνία, κατείχαν οι Έλληνες.
Ο Εμμανουήλ Παπάς, βλέποντας τον κίνδυνο, αποφάσισε να καταφύγει με τους άνδρες του στο όρος της Χαλκιδικής Χολομώντας. Ωστόσο, το τουρκικό ιππικό που το αποτελούσαν 3.000 άνδρες, πρόλαβε την οπισθοφυλακή των Ελλήνων και τη διέλυσε. Ανάμεσα στους νεκρούς, ήταν και ο οπλαρχηγός Βασιλικός. Κατά την προσφιλή τακτική τους, οι Τούρκοι άρχισαν να καίνε ελληνικά χωριά και να σφάζουν τους κατοίκους τους." https://www.protothema.gr/greece/article/1097629/emmanouil-papas-o-pabloutos-kai-anidiotelis-iroas-pou-igithike-tis-epanastasis-sti-halkidiki-to-1821/

Σε επιστόλη προς τον Εμανουήλ Παππά στις 3 Ιουνίου 1821 αναφέρεται οι επαναστατημένοι Έλληνες σκοτώνουν τον Μαδέμ Αγά σε μάχη κοντά στον Στανό https://www.palaiochori.gr/2021/03/1821.html

Το Παλαιοχώρι καταστράφηκε ολοσχερώς μετά την επικράτηση των Τούρκων και κατά μια εκδοχή σε ανάμνηση εκείνης της καταστροφής (Εκδοχή Α) διατηρείται μέσα από την λαϊκή παράδοση στο έθιμο της Τρίτης μέρας του Πάσχα Του Χαλκού τ΄ Αλώνι ( βλ. Έθιμα και εκδηλώσεις ) που αναβιώνει κάθε χρόνο πλησίον της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.

Αγωνιστές του 1821 που έλκουν την καταγωγή τους από το Παλαιοχώρι


✅ Από το Παλαιοχώρι είναι γνωστά 11 ονόματα αγωνιστών του 1821 που συμμετείχαν στον πρώτο τακτικό στρατό του Ελληνικού κράτους.

☑ Ενδεικτικά αναφέρουμε τον Παραδείση Νικολάου. Γεννήθηκε στις αρχές του 1800 στο Παλαιοχώρι. Συμμετείχε στην επανάσταση της Χαλκιδικής και πολέμησε με τον Εμμανουήλ Παπά, τον Κωνσταντίνο Δουμπιώτη και τον καπετάν Ρήγα Λήμνιο στα Μαδεμοχώρια, στην Κασσάνδρα και στο Άγιο Όρος. Μετά τη λήξη της επανάστασης στη Χαλκιδική κατέφυγε στη Σκόπελο και συνέχισε τον αγώνα στη νότια Ελλάδα. Στο Τρίκερι το 1823, στην Αταλάντη το 1826 υπό την οδηγία του Αποστάλαρα και σε άλλες μάχες στην κεντρική Ελλάδα. Το 1828 κατετάγη στην πεντακοσιαρχία του Τσάμη Καρατάσου, υπό την οδηγία του οπλαρχηγού από τα Ριζά Αθανάσιου Νικολάου. Το 183ο με τη διοργάνωση των ταγμάτων κατατάχτηκε στο 16ο τάγμα του Αποστολάρα. μετά την αποστράτευσή του εγκαταστάθηκε στην Ιστιαία της Έυβοιας. Το 1842 τιμήθηκε με αριστείο για την προσφορά του στον αγώνα

☑ Στους Μαδεμοχωρίτες αγωνιστές του 1821 αναφέρεται από Παλαιοχώρι ο Κωνσταντής Χριστοδουλου μετέπειτα και στρατιώτης του τακτικού στρατού του Καποδίστρια.

☑ Στον τακτικό στρατό του Καποδίστρια  (στο ΙΔ και ΙΣΤ τάγμα) οι "εν Παλαιοχωρίη των Μαδεμοχωρίον της Μακεδονίας"  είναι 5 (πέντε) αγωνιστές. Ο Διαμαντής Νικολάου ως σημαιοφόρος στο 16ο τάγμα (γεν 1804 , συμμετείχε στην επανάσταση του 1821) κατέλαβε αυτή τη θέση αξιωματικού το 1829. Αναφέρονται  επίσης στο 16ο τάγμα και υπηρετούσαν υπό τον Διοικητή του τάγματος Γοματιανό Αποστολάρα Βασιλείου (Αποστολάρας Μαντεμλής 1801-1833, Ταγματάρχης & Χιλίαρχος) οι Κων/νος Χριστοδούλου, Ιωάννης Αδάμ (γεν.1806), Παραδείσης Νικολάου (γεν.1808) και ο Παναγιώτης Πολύχρου 

   Τον Δεκέμβριο του 1821 καταγράφονται οφειλές της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους προς τους Παλαιοχωρινούς αγωνιστές Στέργιον , Κωνσταντήν και Νικόλαν. Αναλυτικά : 
1821 δεκεμβρίου , η καταγραφή του καπετάν Αθανασίου τα πεδία και καπεταν πα: Αρσενίου τον σερταρέων . γρ. 15 στέριος παλινχορινός , γρσ. 15 κουσταντής παλινχορινός .....Όσα επλήρωσεν ο καπετάν αθανάσιως και καπετάν παπά Αρσένιος διά τα παιδιά όπου τους έφυγαν . γρ. 7 πρ. 20 νικόλας παλινχορινός ημέρας 15 ...... Αρχείον Χιλανδαρίου , Φάκελλος 1821.( Μαμαλάκης Ι. , Δελτίο Ιστορικής & Εθνολογικής Εταιρείας Ελλάδος τ.14 (1960) σ.532 -534 εγγρ. 94). 

   Το Παλαιοχώρι όπως έχω ήδη αναφέρει δεν άνηκε στα Μαδεμοχώρια αλλά υπαγόταν με τα 15 “Ελευθεροχώρια” (κατά τον άγγλο περιηγητής Συνταγματάρχης Μ. Leak, Travels to Northen Greece, London 1835, tom 3) στα Χάσικα του Λόγγου, κατ΄ ευθείαν στο Σουλτάνο μαζί με τα Ζερβοχώρια, την περιοχή Λαγγαδά και τη Σιθωνία. 

   Μετά την καταστολή της επανάστασης στη Χαλκιδική και τα τρομακτικά αντίποινα του αιμοχαρούς διοικητή της Θεσσαλονίκης Αμπού - Λουμπούτ που ακολούθησαν, πολλοί κάτοικοι της Ανατολικής Χαλκιδικής αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στο Παγγαίο για να σωθούν, οπότε πολλοί κάτοικοι των φημισμένων Μαντεμοχωρίων εγκαταστάθηκαν στα χωριά και του βόρειου Παγγαίου. Από αυτούς κατάγονται οι «Μαδεμλήδες» της Κορμίστας, της Αλιστράτης και των άλλων γειτονικών χωριών. Γενικά όλη η περιοχή του Παγγαίου  είχε στενές επαφές με τη Χαλκιδική, που σήμερα γίνονται αμέσως αντιληπτές από την καθ' όλα όμοια διάλεκτο, αλλά και τη μουσική και λαογραφική παράδοση. (ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΡΜΙΣΤΑΣ, ΑΡΧΕΙΟ ΓΕΩΡΠΟΥ Κ. ΕΥΣΤΡΑΤΙΑΔΗ (ΕΡΚΕΚΟΓΛΟΥ) ΠΡΩΤΟΔΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ) 

- Μετά τον 18ο αιω. αρκετοί κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής στην Ρεντίνα έλκουν την καταγωγή τους από την ΒΑ Χαλκιδική και η μετεγκατάσταση έγινε διότι στα χωριά τους λόγω υπερυλοτόμησης η ξυλεία εξέλιπε και ήταν αναγκασμένοι να δουλέψουν όχι ως καρβουνιάρηδες των μεταλλίων αλλά ως μεταλλωρύχοι. 

   Στην λίστα των Χαλκιδιωτών που εγκαταστάθηκαν στις Σποράδες μετά την καταστροφή της Χαλκιδικής από τους Τούρκους επίθετα που συναντούμε στο Παλαιοχώρι απογράφονται με περηφάνια ώς "Μαδεμοχωρίτες" και όχι με την απόλυτη τοπικής τους αναφορά όπως των αλλων χωριών πχ "Λιαριγκοβινός", "Ρεβενικιώτης" αν και το Παλαιοχώρι δεν άνηκε στα Μαδεμοχώρια κα.. 

  - Στο Υγειονομίο Σκοπέλου μεταξύ 1828-1831 αναφέρονται οι Παλαιοχωρινές : Μιχαλιά Παραδείση , Μαρία Πολυμέρου, Αβραμπικίνα Σκανδάλη επίσης έχουμε αρκετά επίθετα που παλαιότερα ή σύγχρονα τα βρίσκουμε στο Παλαιοχώρι να καταγράφονται σαν Μαδεμοχωρίτισσες όπως : Βέλκω Γιοβάννη, Μανούσω Γιοβάννη, Αβραμπικίνα Γεωργίου , Σταμάτα Αυγερινού, Αθανασία Μυλωνά κ.α. (Πηγή: Παγχαλκιδικός Λόγος , τ.11α "Γυναίκες από την Χαλκιδική στις Σποράδες 1828-1831" άρθρο Ν. Παπαοικονομου) https://www.palaiochori.gr/2018/03/1821-1828-1831.html

  Η Οθωμανική απογραφή του 1830 από τα αρχεία της Κωνσταντινούπολης θέλει στο χωρίο να υπάρχουν 76 άρρενες https://www.palaiochori.gr/2018/05/1830.html

Στις 22 Οκτωβρίου 1841 διέρχεται την περιοχή ο Γερμανός Jakob Philipp Fallmerayer στα πλαίσια της περιήγησης του στο Άγιο Όρος (φτάνει 23 Οκτωβρίου, μένει 30 ημέρες) και στην Θεσσαλονίκη από την οποία αναχωρεί στις 21 Δεκεμβρίου 1841 
Στο σύγγραμμα του Fragmente aus dem Orient: Erster und zweiter Band (1877) και στις αναφορές στα πέριξ του Παλαιοχωρίου που ονομαστικά δεν αναφέρει (Damnatio memoriae) προσπαθεί να αποδημήσει τον Coyisyneri και τις αναφορές του στο Voyage dans la Makedonie δίνει ψήγματα που επιβεβαιώνουν τον Coyisyneri πχ "Waldregion, die als Asyl diente, immerfort eine Art Unabhängigkeit behauptet und zugleichdie Reinheitdes alten Blutes bewahrt."

  Στίς 1/1/1850 ο Παλαιοχωρίτης Δημήτριος Δουλγέρης δανείζει 12.000 γρόσια για ένα χρόνο με τόκο 8% την Ιερά Μονή Σιμωνόπετρας του Αγίου Όρους για τις ανάγκες της μονής (Ηγούμενος Σεραφείμ) . Αρ. ΙΜΣΠ 1850-942

Η επανάσταση του Τσάμη Καρατάσου το 1854


  Στην αποτυχημένη επανάσταση του Τσάμης Καρατάσος το 1854 στην περιοχή έγινε μάχη, σε ανάμνηση της οποίας κατά μια εκδοχή οφείλεται και το έθιμο του Χαλκού τ΄ Αλώνι 


Η συμμετοχή και αυτή την φορά των Ελλήνων Παλαιοχωρινών είναι καθολική και δεδομένη. Συγκεκριμένα σε επιστολή του προηγούμενου Ευθυμίου Βατοπεδινού που φυλάσσεται στην Μονή Χιλανδαρίου (Φακ 1854) με ημερομηνία 17 Απριλίου 1854 αναφέρεται το εξής
"... εις την Λιαρικόβα είναι έως τριακόσιοι Τούρκοι και επήγαν 27 κλέπται και επολέμησαν εις το Παλιχώρη και εβαρέθηκαν τρης Τούρκοι και δίο Παληχωριανή, και τους εκηνηγησαν η Τούρκη τους κλέπτας εως εις τα Ρεβενίκια, και το χορίον τα Ρεβενίκια εσκορπίσθησαν εις τα βουνά, αυτά έμαθα θετικός αυτά σας γραφο, η δε η πανοσιώτησας αν έχετε αλα δεν γνορίζο ηδέ να παρακαλούμεν να έρθουν Τούρκοι να μας ελευθερόσουν από τους κλέπτας....".
https://www.palaiochori.gr/2016/05/3.html

- Επίσης είναι γεγονός ότι μετά την σφαγή του Πολυγύρου στις 22 Απριλίου 1854 και μέχρι την 1 Ιουνίου 1854 τα γεγονότα της επαναστάσεως διαδραματίζονται στην ΒΑ Χαλκιδική και στο Άγιο Όρος.
σε ανάμνηση της Μάχης του Παλιοχωρίου και των γεγονότων που την ακολούθησαν στην περιοχή  διατηρείται (Εκδοχή Β) μέσα από την λαϊκή παράδοση το έθιμο της Τρίτης μέρας του Πάσχα Του Χαλκού τ΄ Αλώνι ( βλ. Έθιμα και εκδηλώσεις ) που αναβιώνει κάθε χρόνο πλησίον της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.

1854 έως τέλος 19ου αιώνα


✅Στίς 14/10/1858 έχουμε επιστολή του Βησαρίωνος Σιμωνοπετρίτη , από την Λιαρίγκοβη , προς τον ηγούμενο της Ιεράς Μονής Σιμωνόπετρας με την οποία τον ενημερώνει για την προσπάθεια αγοράς κτήματος στο Παλαιοχώρι . Αρ. 1858-2733 ΙΜΣΠ

✅Κατά τον "Πίνακα τοπογραφίας του Αγιορειτικού παραγωγικού χώρου" Π.Θεοδωρίδη (Κληροομία τ.13 Θεσσαλονίκη, 1981) στην καταγραφή των ετών 1861-62 αναφέρεται μαζί με τα χωριά Κολεός ή Μικρά Μπεσίκια, Γράδιστα, Μετάλιν, Κασσαλούποι, Κοντογρίκου, Λιβάδιον, Σελάδα, Συμεών, Σελίνα και Κόσλα, στην ομάδα των Μαδεμοχωρίων.

✅Το 1862 στην τότε απογραφή είχε "...90 οικίες " ( Η καταγραφή προέρχεται από το υπ'αριθμ. 270 κατάστιχο του Ιεροδικείου Θεσσαλονίκης ).

✅Στην περιοχή μας με αφετηρία την Ορμύλια  ήταν και το μέρος για το ξεκίνημα μιας νέας εξέγερσης που σημειώθηκε κατά τη διάρκεια της Κρητικής Επανάστασης (1866-1869). Οι επικεφαλής αυτής της εξέγερσης ήταν ο Λεωνίδας Βούλγαρης και ο Καπετάν-Γεωργάκης ο Μαδεμοχωριανός όπου με μια μικρή ομάδα 25-30 παλικαριών αποβιβάσθηκαν στα τέλη Απριλίου του 1866 στην Ορμύλια. Ίσως η αποτυχία της προηγούμενης εξέγερσης του Τσάμη Καρατάσου έκανε την Ελληνική Κυβέρνηση να αποκηρύξει την εξέγερση η οποία έφθασε στο σημείο να ειδοποιήσει τους Τούρκους να την καταστείλουν μη τυχόν και αποδοθούν ευθύνες στην Ελληνική Κυβέρνηση πως υποθάλπει και στηρίζει την προσπάθεια αυτή. Έτσι μέχρι τον Ιούνη οι Τούρκοι συνέλαβαν το Βούλγαρη και όλους σχεδόν τους άνδρες του, πριν αυτοί καταφέρουν να ανάψουν τη φλόγα της επανάστασης στη Χαλκιδική. Απόσπασμα από το έργο Γεωργίου Ι. Μίντση με τίτλο ‘‘Η Επανάσταση του 1821 ως αφετηρία της Εθνικής αποκατάστασης του Μακεδονικού Ελληνισμού’’.

✒ Μεταφορά του οικισμού στην σημερινή του τοποθεσία

Αγια Ζώνη, Ιερός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών 

Την περίοδο που 
το Παλαιοχώρι μεταφέρεται στη θέση που βρίσκεται ο οικισμός σήμερα (μέσα από την προφορική παράδοση) η ευρύτερη περιοχή μαστίζεται από τις επιδημικές ασθένειες τις χολέρας , ιλαράς , πανώλης και ελονοσίας. 
Συγκεκριμένα με βάση δημοσιευμένα στοιχεία από το αρχείο της Μονή Βατοπαιδίου ο επίσκοπος Ιωαννίκιος ζητεί: 

✔στις 9 Δεκεμβρίου 1864 την Αγία Ζώνη "δι΄ασθένειαν",
✔η Αγία Ζώνη πρίν από τίς 11 Μαρτίου 1865 περιόδευσε στην περιοχή "δια ασθένειαν" πιθανώς χολέρα, 
✔το ίδιο συνέβει τον Ιουνίο του 1867, 
✔το επόμενο έτος 1868,
✔στίς 17 Ιουλίου 1873 ο επίσκοπος Ιερισού και Αγίου Όρους Διονύσιος παρακαλεί να σταλεί η Αγία Ζώνη στην επαρχία του "διότι η κατάρατος επιδημική νόσος πολλάς ψυχάς εις Άδην αποστέλει"
✔επίσης ο επίσκοπος Αμβρόσιος με επιστολή του στις 29 Ιουλίου 1875 ζητεί να αποσταλεί η Αγία Ζώνη απο την Μονή Βατοπαιδίου στο Παλαιοχώρι με αιτία μάλλον επιδημική ασθένεια.

η Αγία Ζώνη της Θεοτόκου

✅ Τον Ιούλιο του 1871 η Μονή Ξηροποτάμου ενισχύει οικονομικώς το Παλαιοχωρί για την ίδρυση σχολείου . Επρόκειτο για την περίοδο εκείνη κατά την οποία ο Ελληνισμός αντιπαρατίθεται προς τον Πανσλαβισμό και την Βουλγαρική Εξαρχία , με την πληθωρική ίδρυση σχολείων και συλλόγων σε κάθε γωνιά της Μακεδονίας. (Θεσσαλονικεία και Μακεδονικά, Αθ. Καραθανάση - τ.1 ----- ΝΑΙΜΞ , ΦΑΚ 19 θ. έ , τεύχος ά )

✅ Σφραγίδα και υπογραφές της Δημογεραντίας στα 1872 και 1875
https://www.palaiochori.gr/2016/05/1872.html

✅ Οθωμανικά Αρχεία Μακεδονίας 1872-1907 Παλαιοχώρι
https://www.palaiochori.gr/2018/02/blog-post_26.html

✅ Η απογραφή της ακίνητης περιουσίας των χωριών της Χαλκιδικής το 
1873 μας δίνει σήμερα τη δυνατότητα μέσα από την επικύρωση των κατά τόπους κτηματολογικών τεφτεριών να μάθουμε τη σύνθεση των δημογεροντιών του κάθε χωριού. Παρακάτω παρουσιάζονται τα ονόματα των προέδρων και των δημοτικών συμβούλων του 1873 στο Παλαιοχώρι που είναι οι : Χρήστος Χριστοδούλου, Στέριος Κων/νου, Βασίλης Ζερβός (Ζέρβας ?) , Γιώργος Βασιλείου, Δημήτρης Χριστοδούλου και Στέριος Νικόλα, δυστυχώς δεν αναφέρουν επίθετα (Πηγή http://doumbia-istoria.blogspot.com/ ). 

Κτηματολόγιο 1872, 1890, Δημογεροντίες 24/8/1873

 ✅ Εθνολογικός Χάρτης Ευρωπαϊκής Οθωμανικής Τουρκίας 1877


Ethnographische Karte von Europäischen Türkei…, Národní technické muzeum,
http://chartae-antiquae.cz/en/maps/22791

Ο δε Ν.Βουλγαρελίδης, ο οποίος έγραψε για τα Μαδεμοχώρια κατά το έτος 1878, αναφέρει το Παλαιοχώρι μεταξύ των μεγάλων χωριών της Ομοσπονδίας.

✅Στην εφημερίδα Φάρος της Μακεδονίας, τεύχος 611 με ημερομηνία Πέμπτη 8 Οκτωβρίου 1881

https://digital.lib.auth.gr/record/23565/files/arc-2005-4275.pdf 

στην σελίδα 2-3 υπάρχει εκτενές άρθρο - επιστολή εν Λιαριγκόβη 28 Σεπτεμβρίου 1881 από ΑΣΚΗΤΗΣ προς "Τη Συνταξη του Φαρου της Μακεδονίας" με θεματολογία την Εκπαιδευτική κατάσταση των Μαδεμοχωρίων και περιγράφεται η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και τα πολιτικά διεθνή παιχνίδια που επικρατούσαν στο Παλαιοχώρι αλλά και γενικότερα στην περιοχή της ΒορειοΑνατολικής Χαλκιδικής . Το απόσπασμα για το Παλαιοχώρι αναφέρει τα εξής :

"Και επειδή ο λόγος περί ρώσσων, κρίνομεν κατάλληλον να παραθέσωμεν ενταύθα ότε οι της μονής του Αγ. Παντελεήμονος, της άλλως “Ρωσσικόν μοναστήριο” καλουμένης, καλόγηροι μετά την απόπειραν, ην έκαμον, όπως αγοράσωσι τον εν Ρεβενικίαις ιερόν ναόν της Παναγίας αντί χιλιάδων λιρών, καθ’ ης αποπείρας εξηγέρθη σύμπασα η Χαλκιδική και ο εν Κων/πόλει επαξίως αντιπροσωπεύων την ελληνικήν δημοσιογραφίαν “Νεολόγος”, μετά την απόπειραν, λέγομεν, ταύτην, εις το τέλος ήτο οικτρά αποτυχία, ήλθον εις έτερον χωρίον της Χαλκιδικής, το Παλαιοχώριον, και ανοικοδόμησαν οικίαν επ’ ονόματι καλογραίας τινός, μετά τον θάνατον της οποίας θα περιέλθη αυτή εις χείρας των ρώσσων καλογήρων. Η οικία αύτη, εν η κατοικεί και επίτροπος των δια… τους καταχθονίους αυτών σκοπούς, είναι αληθές προξενείον, φέρει δε και επιγραφήν ρωσσιστί δι’ ης δηλούται ότι ανήκει αυτή εις την μονήν του Αγ. Παντελεήμονος. Δυστυχής Χαλκιδική!!!......."

✅ Στις "Οδοιπορικαί σημειώσεις"  ο  Νικολάος Θ. Σχινάς  που εκτυπώθηκε το 1886 στην Αθήνα γράφει σχετικά για το Παλαιοχώρι "..Έντευθεν η οδός ομαλώς βαίνουσα δια λιβαδιών εν οις και δένδρα παρέρχεται του δεξιοθεν 20΄ της ώρας κείμενου χωρίου Παληοχώρι, έχοντας 143 οικογενείας ...." https://www.palaiochori.gr/2022/10/1887.html


Στις  3 Ιουνίου 1893 σε φιρμάνι ανεγέρσεως του Ιερού Ναού Παμμεγίστων Ταξιαρχών γίνεται αναφορά για 820 άτομα όλους Ρωμαίους(Έλληνες) ορθοδόξους.

 Στα στατιστικά στοιχεία του Καζά της Κσσανδρείας στα 1899 το Παλαιοχώρι φαίνεται με 800 κατοίκους που μιλούν όλοι τους την Ελληνική Γλώσσα ως Έλληνες  https://www.palaiochori.gr/2018/03/1899.html

 17 Αυγούστου 1899 υπογράφεται συμφωνητικό κατοίκων του Παλαιοχωρίου Χαλκιδικής με μάστορες εκ Ζλατίνας (νυν Χρυσής) Καστοριάς για ανέγερση του Ιερού Ναού Παμμέγιστων Ταξιαρχών https://www.palaiochori.gr/2018/03/17-1899.html